દાદાભાઈ નવરોજી એક અગ્રણી ભારતીય રાજકારણી, વેપારી, વિદ્વાન અને લેખક હતા જેમણે ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. તેઓ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના સ્થાપકોમાંના એક હતા, જે ભારતની સૌથી જૂની અને સૌથી મોટી રાજકીય પાર્ટી છે. 1892 થી 1895 દરમિયાન લિબરલ પાર્ટીનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા બ્રિટિશ સંસદમાં ચૂંટાયેલા તેઓ પ્રથમ ભારતીય પણ હતા. તેઓ “ભારતના ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ મેન” અને “ભારતના બિનસત્તાવાર રાજદૂત” તરીકે વ્યાપકપણે આદર પામ્યા હતા.
દાદાભાઈ નવરોજી બ્રિટિશ સંસ્થાનવાદી શાસન અને તેના ભારતના આર્થિક શોષણના એક અવાજે ટીકાકાર હતા. તેમણે ભારતમાંથી સંપત્તિના ધોવાણ અને ગરીબી અને દુષ્કાળ પર તેની અસર પર ઘણા પુસ્તકો અને લેખો લખ્યા. તેમણે સ્વ-સરકાર, શિક્ષણ, સામાજિક સુધારણા અને ભારતીયોમાં રાષ્ટ્રીય એકતાની પણ હિમાયત કરી હતી. તેઓ મહાત્મા ગાંધી, બાલ ગંગાધર તિલક, ગોપાલ કૃષ્ણ ગોખલે અને મુહમ્મદ અલી ઝીણા જેવા ઘણા ભારતીય નેતાઓ માટે માર્ગદર્શક અને પ્રેરણારૂપ હતા. આ લેખમાં આપણે દાભાઈ નવરોજીનું જીવનચરિત્ર – પ્રાંરંભિક જીવન, કારકિર્દી, સિદ્ધિઓ વિશે વિગતવાર માહિતી મેળવીશુ.
Contents
દાદાભાઈ નવરોજીનું જીવનચરિત્ર:
| નામ | દાદાભાઈ નવરોજી |
| ઉપનામ (Nick Name) | ભારતના ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ મેન (The Grand Old Man of India) |
| જન્મ તારીખ (Date of Birth) | 4 સપ્ટેમ્બર 1825 |
| જન્મ તારીખ (Birth Place) | નવસારી, બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી, બ્રિટિશ ઈન્ડિયા |
| ઉંમર | મૃતક (91 વર્ષ) | |
| જાતિ | પુરુષ |
| રાશિચક્ર (Zodiac sign) | કન્યા |
| વ્યવસાય | રાજકારણી, વેપારી, વિદ્વાન, લેખક |
| રાષ્ટ્રીયતા | ભારતીય |
| ધર્મ | પારસી |
| હોમ ટાઉન/રાજ્ય | બોમ્બે, બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી, બ્રિટિશ ઈન્ડિયા |
| શાળા | એલ્ફિન્સ્ટન સંસ્થા શાળા |
| કોલેજ | એલ્ફિન્સ્ટન કોલેજ |
| શૈક્ષણિક લાયકાત | ગણિત અને કુદરતી ફિલોસોફીમાં બેચલર ઓફ આર્ટસ |
| શોખ | વાંચન, લેખન, અધ્યાપન, મુસાફરી |
| વૈવાહિક સ્થિતિ | પરિણીત |
પ્રારંભિક જીવન અને શિક્ષણ:
- દાદાભાઈ નવરોજીનો જન્મ 4 સપ્ટેમ્બર 1825ના રોજ બોમ્બેમાં એક અગ્રણી પારસી પરિવારમાં થયો હતો.
- તેમણે તેમનું પ્રાથમિક શિક્ષણ ગુજરાતી શાળામાં મેળવ્યું અને બાદમાં એલ્ફિન્સ્ટન સંસ્થાની શાળામાં હાજરી આપી.
- તેમણે 1845માં એલ્ફિન્સ્ટન કૉલેજમાંથી ગણિત અને કુદરતી ફિલોસોફીમાં સ્નાતકની ડિગ્રી સાથે સ્નાતક થયા.
- તેઓ 1854માં એલ્ફિન્સ્ટન કોલેજમાં ગણિત અને પ્રાકૃતિક ફિલસૂફીના પ્રોફેસર બન્યા અને 1859 સુધી ત્યાં ભણાવતા રહ્યા.
- તેઓ સ્ટુડન્ટ્સ લિટરરી એન્ડ સાયન્ટિફિક સોસાયટી અને બોમ્બે એસોસિએશનના સહસ્થાપક પણ હતા, જે ભારતના પ્રથમ રાજકીય સંગઠનોમાંના હતા.
કૌટુંબિક વિગતો:
| પિતાનું નામ | નૌરોજી પાલનજી દોરડી |
| માતાનું નામ | માણેકબાઈ નૌરોજી દોરડી |
| ભાઈ(ઓ) | કોઈ નહીં |
| બહેન(ઓ) | કોઈ નહીં |
| પત્નીનું નામ | ગુલબાઈ (1845માં પરણેલા) |
| બાળકો | બે પુત્રીઓ (માણેકબાઈ અને ધુનબાઈ) અને એક પુત્ર (હોર્મુસજી) | |
કારકિર્દી હાઇલાઇટ્સ:
- દાદાભાઈ નવરોજી એક સફળ વેપારી હતા જેમણે બોમ્બેમાં પોતાની પેઢીની સ્થાપના કરી અને બાદમાં ઈંગ્લેન્ડમાં પોતાનો વ્યવસાય વિસ્તાર્યો.
- તેઓ એક અગ્રણી સમાજ સુધારક પણ હતા જેમણે સ્ત્રી શિક્ષણ, વિધવા પુનર્લગ્ન, બાળ લગ્ન અને જાતિ ભેદભાવ નાબૂદીની હિમાયત કરી હતી.
- તેઓ 1885માં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના સ્થાપકોમાંના એક હતા અને 1886, 1893 અને 1906માં ત્રણ વખત ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના પ્રમુખ તરીકે સેવા આપી હતી.
- 1892 માં લંડનમાં સેન્ટ્રલ ફિન્સબરી માટે લિબરલ સભ્ય તરીકે બ્રિટિશ સંસદમાં ચૂંટાયેલા તેઓ પ્રથમ ભારતીય હતા.
- તેમને 1895માં ભારતીય ખર્ચ પરના શાહી કમિશનના સભ્ય તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા અને વહીવટમાં ભારતીય પ્રતિનિધિત્વની હિમાયત કરી હતી.
- તેઓ અગ્રણી રાષ્ટ્રવાદી લેખક અને પ્રવક્તા હતા જેમણે બ્રિટિશ શાસન હેઠળ ભારતની આર્થિક અને રાજકીય સ્થિતિ પર ઘણા પુસ્તકો અને લેખો લખ્યા હતા.
- તેમણે બ્રિટન દ્વારા ભારતના સંસાધનોના શોષણનું વર્ણન કરવા માટે “સંપત્તિનો નિકાલ” શબ્દ બનાવ્યો અને અંદાજ લગાવ્યો કે ભારત બ્રિટનથી વાર્ષિક £200 મિલિયનનું નુકસાન થાય છે.
- તેમણે ભારતના રાજકીય ભવિષ્ય માટે “સ્વરાજ” (સ્વ-શાસન) સૂત્રનો પણ પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો અને બ્રિટિશ સામ્રાજ્યમાં ભારતીયો માટે સમાન અધિકારોની માંગણી કરી હતી.
આ પણ વાંચો:-
આશા રાખુ છું કે આપને દાદાભાઈ નવરોજીનું જીવન કવન, નિબંધ (Dadabhai Naoroji in Gujarati) વિશેનો લેખ ખુબ જ ગમ્યો હશે. અમે આવા મહાન વ્યકિતઓના જીવન ચરિત્રો વિશે રોચક માહિતી અમારા બ્લોગ ૫ર પ્રકાસિત કરતા રહીશુ જો તમને ખરેખર કંઇક નવુ જાણવા મળ્યુ હોય અને આ લેખ ઉ૫યોગી બન્યો હોય તો તમારા મિત્રો સાથે શેયર કરવાનુ ભુલશો નહી. તમારી એક કોમેન્ટ, લાઇક અને શેયર અમને અવનવી માહિતી લખવા માટે પ્રેરકબળ પુરૂ પાડે છે.
અહીં તમને દાદાભાઈ નૌરોજી વિશે ગુજરાતી ભાષામાં માહિતી આપવામાં આવી છે:
🌟 દાદાભાઈ નૌરોજી – જીવન પરિચય (Gujarati Biography of Dadabhai Naoroji)
નામ: દાદાભાઈ નૌરોજી
જન્મ: 4 સપ્ટેમ્બર 1825 – મુંબઈ, મહારાષ્ટ્ર
મૃત્યુ: 30 જૂન 1917 – મુંબઈ
જ્ઞાતિ: પારસી
ઉપનામ: “ગ્રાંડ ઓલ્ડ મેન ઓફ ઈન્ડિયા” (ભારતના વડીલ રાજવી)
📘 શૈક્ષણિક જીવન:
દાદાભાઈ નૌરોજીએ પોતાનું પ્રાથમિક શિક્ષણ મુંબઈમાં લીધું અને પછી એલ્ફિનસ્ટન કોલેજમાં અભ્યાસ કર્યો. તેઓ પ્રથમ ભારતીય હતા જેમને મેથેમેટિક્સના પ્રોફેસર તરીકે એલ્ફિનસ્ટન ઇન્સ્ટિટ્યુટમાં નિયુક્ત કરાયા.
🇮🇳 રાજકીય જીવન:
-
તેઓ ભારતના પ્રથમ નેતા હતા જેમણે અંગ્રેજ શાસન દરમિયાન બ્રિટિશ પાર્લામેન્ટ (યુકે) માટે ચૂંટાયા (1892), લંડનથી એમ.પી. બન્યા.
-
દાદાભાઈ નૌરોજીએ ભારતમાંથી સંસદ સુધી ભારતના હકો માટે અવાજ ઊભો કર્યો.
-
તેઓએ “ડ્રેઈન થિયરી” રજૂ કરી જેમાં બતાવ્યું કે અંગ્રેજો કેવી રીતે ભારતની સંપત્તિ ચુસી રહ્યા છે.
🏛️ ઇન્ડિયન નેશનલ કોંગ્રેસ:
-
દાદાભાઈ નૌરોજી કોંગ્રેસના ત્રણ વખત અધ્યક્ષ રહ્યા – 1886, 1893, 1906.
-
તેમણે કોંગ્રેસમાં નર્મમ માર્ગ (Moderate Politics)નો આગ્રહ કર્યો.
-
1906ના સત્રમાં “સ્વરાજ્ય” શબ્દનો ઉપયોગ કર્યો, જે પછી આ દેશ માટે લક્ષ્ય બની ગયો.
📚 સાહિત્યસર્જન:
તેમનું મહત્વપૂર્ણ પુસ્તક:
📖 “Poverty and Un-British Rule in India”
જેમાં તેમણે બ્રિટિશ શાસન હેઠળ ભારતમાં વધતી ગરીબીનું વિજ્ઞાનપૂર્ણ વિશ્લેષણ કર્યું.
🙏 ઉપસંહાર:
દાદાભાઈ નૌરોજી ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રવાદી નેતા હતા જેમણે ભારતીય રાજકીય ચેતનાને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઓળખ આપી. તેઓએ જ “સ્વરાજ” નો મૂળ નાદ કર્યો, જેને મહાત્મા ગાંધી અને અન્ય નેતાઓએ આગળ વધાર્યો.
તેમની દેશભક્તિ અને બૌદ્ધિક વિખ્યાતિ આજે પણ આપણને પ્રેરણા આપે છે.
🇮🇳 જય હિંદ!
તમે જો આ લેખ PDF સ્વરૂપે કે શાળાના પ્રોજેક્ટ માટે તૈયાર કરાવવો હોય તો કહો, હું તૈયાર કરી આપી શકું.