ભારતમાં 14 સપ્ટેમ્બરે 1953થી હિન્દી દિવસ મનાવવામાં આવે છે. દુનિયામાં સૌથી વધુ બોલાતી ભાષાઓમાં ત્રીજા સ્થાને હિંદી ભાષા છે. પ્રથમ ક્રમ પર અંગ્રેજી ભાષા અને બીજા સ્થાન પર ચાઈનીઝ ભાષા આવે છે.
ભારતની રાષ્ટ્રભાષા તરીકે પહેલી પસંદગી સંસ્કૃત ભાષાની થયેલી હતી. પરંતુ એનો વ્યાપ ખૂબ જ ઓછો હતો. ઘણાં ઓછાં લોકો આ ભાષા બોલતાં હતાં અને સમજતાં હતાં, લગભગ એક ટકા જેટલાં. કરવામાં આવેલ સર્વે અનુસાર ભારતમાં હિંદી ભાષા સમજનાર લોકો વધુ હતાં.
ભારતના હિંદી લેખકો અને કવિઓ હજારી પ્રસાદ દ્વિવેદી, કાકા કાલેલકર, મૈથિલીશરણ ગુપ્ત, શેઠ ગોવિંદ દાસ અને બિયોહર રાજેન્દ્ર સિમ્હાના પ્રયાસોને કારણે ભારતની બંધારણ સભા દ્વારા ભારતીય પ્રજાસત્તાકની બે સત્તાવાર ભાષાઓમાંની એક તરીકે હિંદીને સ્વીકારવામાં આવી હતી.
Contents
હિન્દી દિવસનો ઇતિહાસ અને મહત્વ (History and importance of Hindi Diwas)
આથી જ 14 સપ્ટેમ્બર 1949નાં રોજ બિયોહર રાજેન્દ્ર સિમ્હાના 50મા જન્મદિવસે હિંદીને સત્તાવાર ભાષા તરીકે અપનાવવામાં આવી હતી. આ નિર્ણયને ભારતના બંધારણે બહાલી આપી હતી. ભારતીય બંધારણની કલમ 343 હેઠળ ભારતની 22 અનુસૂચિત ભાષાઓમાંથી દેવનાગરી લિપિમાં લખાયેલી હિંદીને સત્તાવાર ભાષા તરીકે સ્વીકારવામાં આવી હતી.
સમગ્ર ભારતમાં 14 સપ્ટેમ્બર 1953થી હિન્દી દિવસ મનાવવામાં આવે છે. હિંદી વિશ્વની પ્રાચીન, સમૃદ્ધ અને અત્યંત સરળની સાથે ભારતની રાષ્ટ્રભાષા છે. દુનિયામાં 60 કરોડથી વધુ લોકો હિંદી બોલે છે. ભાષા એ દરેક લોકોની વચ્ચે વ્યવહાર કરવા માટે સેતુ તરીકે કામ કરે છે. ભાષા થકી સૌ અતંરમનનાં વિચારો, વ્યવહારો થકી પ્રગટ કરે છે. ભાષા એ કોઈ એક દિશામાંથી બીજી દિશાને જોડતો સેતુ છે. ભાષા ક્યારેય તારી કે મારી નથી હોતી. ભાષા હંમેશા આપણી અને અમારી હોય છે. ભાષા થકી અભિવ્યક્તિ શક્ય બને છે. ભાષાનો હંમેશા આદર કરવો જોઈએ.
દેશમાં હિંદી ભાષાને 14 સપ્ટેમ્બર 1949માં સત્તાવાર રીતે માન્યતા આપવામાં આવી હતી. પરંતુ બિહારમાં તો હિંદીને રાજભાષા તરીકે ઈ.સ. 1881માં જ માન્યતા મળી ચૂકી હતી. ત્યારથી જ હિંદી સાથે બિહાર અને બિહારની સાથે હિંદી જોડાયેલી છે. જ્યારે ભારત અંગ્રેજોની ગુલામીમાં જકડાયેલું હતું ત્યારે હિન્દીને રાજભાષાનો દરજ્જો આપનાર બિહાર પહેલું રાજ્ય હતું.
ભારતમાં હિંદી ભાષાનો ઈતિહાસ ઈન્ડો-યુરોપિયન ભાષા પરિવારના ઈન્ડો-આર્યન શાખાથી છે. જેને દેવનાગરી લિપીમાં ભારતની અધિકૃત ભાષાઓમાંથી એક સ્વરૂપે લખાયો છે. આપણે બધા જાણીએ છીએ કે ભારતમાં અનેક ભાષાઓ બોલાય છે. આવામાં કોઈ એક ભાષાને ભારતની રાજભાષા તરીકે પસંદ કરવી એ આપણા બંધારણના ઘડવૈયાઓ માટે મોટો પ્રશ્ન હતો.
હિંદી ભાષા અવધી, ભોજપુરી અને અન્ય બોલીઓનું મિશ્રણ છે. ઉપરાંત, પાકિસ્તાન, નેપાળ, બાંગ્લાદેશ, અમેરિકા, બ્રિટન, જર્મની, ન્યૂઝીલેન્ડ, સંયુક્ત અરબ અમીરાત, યુગાંડા, સુરીનામ, ટ્રિનિદાદ, મોરેશિયસ અને દક્ષિણ આફ્રિકા સહિત અનેક દેશોમાં હિંદી ભાષા બોલવામાં આવે છે. વર્ષ 2017માં ઓક્સફોર્ડ ડિક્શનરીમાં પ્રથમ વખત ‘અચ્છા’, ‘બડા દિન’, ‘બચ્ચા’ અને ‘સૂર્ય નમસ્કાર’ જેવા હિંદી શબ્દોનો સમાવેશ કરાયો હતો.
ભારતના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ, પ્રણવ મુખર્જીએ નવી દિલ્હીના વિજ્ઞાન ભવનમાં એક કાર્યક્રમમાં હિંદીને લગતા વિવિધ ક્ષેત્રમાં શ્રેષ્ઠતા બદલ વિવિધ શ્રેણીઓમાં પુરસ્કાર એનાયત કર્યા હતા.
ગૃહ મંત્રાલયે 25 માર્ચ 2015નાં રોજ કરેલા આદેશમાં હિન્દી દિવસ પર વાર્ષિક ધોરણે આપવામાં આવતા બે પુરસ્કારના નામ બદલ્યા છે. ઈ. સ. 1986માં સ્થપાયેલી ‘ઈન્દિરા ગાંધી રાજભાષા પુરસ્કાર‘ બદલીને ‘રાજભાષા કિર્તી પુરસ્કાર’ અને ‘રાજીવ ગાંધી રાષ્ટ્રીય જ્ઞાન-વિજ્ઞાન મૌલિક પુસ્તક લેખન પુરસ્કાર’ બદલીને ‘રાજભાષા ગૌરવ પુરસ્કાર’ કરવામાં આવ્યા છે.
રાષ્ટ્રીય હિન્દી દિવસ વિશ્વ હિન્દી દિવસથી કેવી રીતે અલગ છે?
તો આ થઈ રાષ્ટ્રીય હિન્દી દિવસની વાત. પરંતુ ઘણાં લોકો રાષ્ટ્રીય હિન્દી દિવસ અને વિશ્વ હિન્દી દિવસ વચ્ચેનો ભેદ જાણતા નથી. વિશ્વ હિંદી દિવસ અથવા દર વર્ષે 10 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવે છે, જે ઈ. સ. 1975માં યોજાયેલી પ્રથમ વિશ્વ હિંદી પરિષદની વર્ષગાંઠ નિમિત્તે ઉજવવામાં આવે છે. પ્રથમ વિશ્વ હિન્દી પરિષદનું ઉદ્ઘાટન પૂર્વ વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધીએ કર્યું હતું. મોરેશિયસ, યુનાઈટેડ કિંગડમ, ત્રિનિદાદ અને ટોબેગો, યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકા જેવા ઘણા દેશોએ ઈ. સ.1975થી વિશ્વ હિંદી પરિષદનું આયોજન કર્યું છે.
10 જાન્યુઆરી 2006નાં રોજ પ્રથમ વખત વિશ્વ હિન્દી દિવસની ઉજવણી પૂર્વ વડાપ્રધાન ડો.મનમોહન સિંહ દ્વારા કરવામાં આવી હતી, અને તે જ તારીખને વૈશ્વિક ભાષા તરીકે પ્રમોટ કરવા માટે એક ખાસ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
આમ, રાષ્ટ્રીય હિન્દી દિવસ અને વિશ્વ હિંદી દિવસ એ અલગ અલગ દિવસો છે.
લેખિકા:- શ્રીમતી સ્નેહલ રાજન જાની
આ ૫ણ વાંચો:-
હું આશા રાખું છું કે તમને અમારો હિન્દી દિવસ (hindi diwas information in gujarati) લેખ ખૂબ જ ગમ્યો હશે. અમે વિવિઘ વિષયો ૫ર જાણવા જેવું અમારા બ્લોગ પર પ્રકાશિત કરતાં રહીશું. જો તમને ખરેખર કંઈક નવું જાણવા મળ્યું હોય અને આ લેખ ઉપયોગી બન્યો હોય તો તમારા મિત્રો સાથે share કરવાનું ભૂલશો નહીં. તમારી એક like, comment અને share અમને વધુ લખવાની અને તમને અવનવી માહિતી પૂરી પાડવા માટે પ્રેરકબળ આપે છે.
અહીં હિન્દી દિવસ વિષે ગુજરાતી ભાષામાં સરળ અને સંક્ષિપ્ત નિબંધ આપેલો છે:
🗓️ હિન્દી દિવસ – નિબંધ (Gujarati Essay on Hindi Diwas)
પરિચય:
દરેક વર્ષના 14મી સપ્ટેમ્બરના રોજ હિન્દી દિવસ (Hindi Diwas) તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ ભારતમાં હિન્દી ભાષાનું મહત્વ વધારવા અને તેને વધુ ઉપયોગમાં લેવા માટે સમર્પિત છે.
હિન્દી ભાષાનો ઈતિહાસ:
-
14 સપ્ટેમ્બર 1949ના દિવસે સંસદે હિન્દી ભાષાને ભારતની રાજભાષા તરીકે સ્વીકારી હતી.
-
હિન્દી દેવનાગરી લિપિમાં લખવામાં આવે છે.
-
તે ભારતના મોટાભાગના ભાગોમાં બોલાતી અને સમજાતી ભાષા છે.
હિન્દી દિવસ ઉજવણીનો હેતુ:
-
હિન્દી ભાષાનું પ્રચાર-પ્રસાર વધારવો.
-
નવું પેઢી હિન્દી ભાષા તરફ આકર્ષિત થાય તે માટે પ્રોત્સાહન આપવું.
-
હિન્દી ભાષા અને સાહિત્ય માટે સહાનુભૂતિ અને ગૌરવ ભાવ પેદા કરવો.
કેવી રીતે ઉજવાય છે?
-
શાળાઓ, કોલેજો અને સરકારી સંસ્થાઓમાં હિન્દી વિષયક સ્પર્ધાઓ યોજાય છે.
-
નિબંધ, વકૃત્વ, કાવ્યપાઠ, હિન્દી ભાષા સંબંધિત કાર્યક્રમો થાય છે.
-
હિન્દી ભાષાના પ્રચલિત સાહિત્યકારોને યાદ કરવામાં આવે છે.
નિષ્કર્ષ:
હિન્દી માત્ર ભાષા નથી, તે ભારતની સંસ્કૃતિ અને એકતાનું પ્રતિક છે. દરેક ભારતીયે પોતાની માતૃભાષાની સાથે હિન્દી ભાષાનો પણ સન્માન કરવો જોઈએ. હિન્દી છે, તો ભારત છે!
જો તમારે આ નિબંધ PDF ફોર્મેટમાં કે શાળા માટે પ્રોજેક્ટ તરીકે જોઈએ તો કહો, હું તરત બનાવી આપીશ.
અહીં “હિન્દી દિવસ 2025” વિશેની માહિતી ગુજરાતી ભાષામાં આપેલી છે, જેમાં તેનું મહત્વ, અહેવાલ અને નિબંધ માટે ઉપયોગી મુદ્દાઓ સામેલ છે:
હિન્દી દિવસ 2025 – મહત્વ, અહેવાલ અને નિબંધ (Gujarati)
હિન્દી દિવસ ક્યારે હોય છે?
હિન્દી દિવસ દર વર્ષે 14 સપ્ટેમ્બરના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. વર્ષ 1949માં, આ દિવસે ભારતીય સંવિધાનસભાએ હિન્દી ભાષાને ભારતીય સંવિધાનની અધિકૃત ભાષા તરીકે માન્યતા આપી હતી.
હિન્દી દિવસ 2025 માં મહત્વ:
-
ભારતીય ભાષાઓમાં હિન્દી સૌથી વધુ બોલાતી ભાષા છે.
-
હિન્દી દિવસ હિન્દી ભાષાની વિપુલતા અને સમૃદ્ધિનો ઉત્સવ છે.
-
લોકોમાં હિન્દી ભાષા માટે ગૌરવ અને સન્માન જગાવવા માટે વિવિધ કાર્યક્રમો યોજાય છે.
અહેવાલ માટે મુદ્દા:
-
14 સપ્ટેમ્બર, 1949 ના દિવસે હિન્દી ભાષાને સત્તાવાર ભાષા જાહેર કરવામાં આવી.
-
ભારતના વિવિધ σχολો, કૉલેજો અને સંસ્થાઓમાં હિન્દી ભાષા પર ભાષણ, કાવ્યપાઠ, નિબંધ સ્પર્ધાઓ યોજાય છે.
-
રાજભાષા વિભાગ દ્વારા પણ વિવિધ કાર્યક્રમો યોજવામાં આવે છે.
-
લોકોમાં હિન્દી માટે પ્રેમ અને ગર્વ વિકસાવવો એ દિવસની મુખ્ય ભાવના છે.
નિબંધ – હિન્દી દિવસ (સારાંશરૂપ)
શીર્ષક: હિન્દી દિવસ – ભાષાનું ગૌરવ
હિન્દી દિવસ દર વર્ષે 14 સપ્ટેમ્બરના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ ભારતની રાજભાષા હિન્દી માટે માન, સન્માન અને ગૌરવ વ્યક્ત કરવા માટે વિશેષ છે. 1949માં હિન્દીને અધિકૃત ભાષા જાહેર કરવામાં આવી હતી. આજે હિન્દી માત્ર ભાષા નહીં, પરંતુ ભારતીય સંસ્કૃતિનું પ્રતિબિંબ છે. શાળાઓ અને કૉલેજોમાં નાનાં વિદ્યાર્થીઓથી લઈને મોટા લોકો સુધીના અનેક કાર્યક્રમો યોજાય છે. આપણું દાયિત્વ છે કે આપણે હિન્દી ભાષાને સદાય માને, શીખીએ અને પ્રોત્સાહન આપીએ.
શું તમે આ માહિતી PowerPointમાં કે PDF ફોર્મેટમાં પણ ઈચ્છો છો?